نوای بامداد — به نقل از ایرنا
خراسان شمالی در سال جاری ۴۷ روز هوای ناسالم را تجربه کرده است; پدیده ای که نفس کشیدن را دشوار و زندگی روزمره مردم این استان را تحت تأثیر قرار داده است کارشناسان حفاظت از منابع طبیعی کاهش پوشش گیاهی خشکسالی های مکرر و فعالیت های انسانی را از اصلی ترین عوامل ایجاد گرد و غبار می دانند و هشدار می دهند که در صورت عدم مدیریت جامع و مستمر این بحران تشدید خواهد شد
هر صبح که آفتاب بر فراز کوه های آلاداغ و شاه جهان طلوع می کند مردم خراسان شمالی چشم به آسمانی می دوزند که روزگاری صاف و آبی بود اما حالا غبار و گرد و خاک سنگینی آن را خاکستری کرده است این گرد و غبار میهمان ناخوانده ای است که نفس ها را تنگ خانه ها را خاموش و چشم ها را اشک آلود کرده است
بادهای گرم تابستان از جنوب استان همراه با خاک و ریزگردهایی وارد مناطق مختلف خراسان شمالی از جمله بجنورد می شوند و زندگی روزانه مردم را دچار مشکل می کنند این ریزگردها نه تنها از داخل استان بلکه از بیابان های قره قوم در ترکمنستان دشت های عراق و استان های همجوار نیز به این منطقه منتقل می شوند به این ترتیب پدیده گرد و غبار چالشی فرامنطقه ای و چندبعدی است
از سوی دیگر ریشه های داخلی این پدیده نیز قابل چشم پوشی نیست تغییرات اقلیمی خشکسالی های مکرر کاهش بارش باران و برف چرای بی رویه دام ها شخم زدن های غیر اصولی تخریب پوشش گیاهی و فعالیت های صنعتی مانند کارخانه های آسفالت و سنگ شکن ها همه در تشدید این بحران نقش دارند کارشناسان منابع طبیعی تأکید می کنند که بیش از ۹۰ درصد گرد و غبارها در استان ناشی از فعالیت های انسانی است
مناطق جنوبی استان به ویژه جاجرم گرمه و اسفراین به دلیل مراتع فقیر و خاک بی جان مستعد فرسایش بادی هستند و به همین دلیل به عنوان کانون های اصلی تولید گرد و غبار در خراسان شمالی شناخته می شوند با این حال هنوز سهم دقیق کانون های داخلی و خارجی در تولید گرد و غبار به درستی مشخص نشده است و بدون پژوهش های جامع نمی توان برنامه ای موثر برای مقابله با این بحران تدوین کرد
پیامدهای گرد و غبار تنها محدود به کاهش کیفیت هوا و خاکستری شدن آسمان نیست این پدیده تأثیرات گسترده ای بر سلامت انسان ها محیط زیست و اقتصاد منطقه دارد از نظر بهداشتی افزایش تعداد بیماران تنفسی تشدید بیماری هایی مانند آسم و آلرژی مشکلات قلبی و چشمی از پیامدهای مستقیم گرد و غبار هستند در روزهای آلوده بیمارستان ها مملو از بیمارانی می شوند که از تنگی نفس و سرفه های شدید رنج می برند
از منظر محیط زیست کاهش پوشش گیاهی نابودی خاک حاصلخیز و اختلال در چرخه حیات مراتع از تبعات مخرب این پدیده هستند این وضعیت باعث می شود چرای دام و کشاورزی در مناطق آسیب دیده دشوار شده و در نتیجه دامداران با نابودی علوفه و کشاورزان با کاهش کیفیت و کمیت محصولات خود مواجه شوند
اقتصاد منطقه نیز به شدت تحت تأثیر قرار گرفته است; به ویژه صنعت گردشگری که می توانست به عنوان عاملی برای رونق اقتصادی استان عمل کند در روزهای پر گرد و غبار با رکود مواجه می شود کاهش کیفیت زندگی و شرایط نامساعد هوا موجب مهاجرت برخی از ساکنان و کاهش فعالیت های اقتصادی شده است
آمارهای مدیریت بحران استانداری نشان می دهد که تعداد روزهای هوای ناسالم در استان از ۱۳ روز در سال ۱۳۹۷ به ۴۷ روز در سال جاری افزایش یافته است این افزایش نگران کننده زنگ خطری است برای مسئولان و جامعه که باید به سرعت برای مقابله با آن برنامه ریزی کنند
در عین حال استان خراسان شمالی تنها چهار ایستگاه سنجش آلودگی هوا دارد که پاسخگوی نیاز گسترده این استان برای پیش بینی و مدیریت شرایط بحرانی نیست کارشناسان محیط زیست و منابع طبیعی تأکید می کنند که اولین و مهم ترین گام در مهار پدیده گرد و غبار شناسایی دقیق کانون های تولید گرد و غبار در داخل استان استان های همجوار و همچنین کشورهای همسایه است
اقدامات مقطعی و غیر هماهنگ نمی توانند راهگشا باشند مقابله موثر نیازمند برنامه ای جامع هماهنگ و علمی است که از کاشت نهال بیابان زدایی مدیریت صحیح مراتع حفاظت از پوشش گیاهی آبخیزداری و همکاری بین المللی برای کنترل کانون های غبار تشکیل شده باشد
در سطح بین المللی رایزنی و همکاری با کشورهای همسایه به ویژه ترکمنستان و عراق برای مدیریت مشترک کانون های تولید گرد و غبار ضروری است بدون چنین همکاری هایی مدیریت بحران گرد و غبار با محدودیت های جدی مواجه خواهد شد
خراسان شمالی استانی است با طبیعتی بکر کوه های بلند و دشت های سرسبز و مردمانی پرتلاش که شایسته آسمانی آبی و پاک است هنوز امید وجود دارد که با استفاده از علم همدلی و اراده جمعی بتوان راهی برای بازگرداندن آسمان زلال به این منطقه یافت
آسمان پاک حق مسلم مردم این سرزمین است; حقی که باید در عرصه های مختلف طبیعت سیاست و اجتماع برای حفظ آن تلاش کرد و جنگید
